Achtergrond

Deze cursus is oorspronkelijk opgezet door David Bernstein voor de Forensische Psychiatrie in de vorm van drie tweedaagse workshops. In 2010 is de cursus aangepast en uitgebreid door Truus Kersten naar een 8 daagse cursus die geaccrediteerd is door de Vereniging voor Schematherapie als basis en vervolgcursus, door de VGCt als vervolgcursus (van 50 uur en 150 werkuren) en door een paar andere Verenigingen als nascholing.  De cursus is als ‘goed’ tot ‘zeer goed’ beoordeeld door de cursisten, met een gemiddeld rapportcijfer van 8,9.

Doelgroep

Aan deze cursus kunnen professionals deelnemen die werkzaam zijn in de Forensische psychiatrie, Verslavingszorg of GGZ die patiënten behandelen met dubbele- of triple-diagnoseproblematiek: persoonlijkheidsproblematiek, verslaving en criminaliteit/agressie.

Deze professionals beschikken over een voltooide academische masteropleiding (voorheen doctoraal) en voldoen aan één van de volgende kwalificaties:

1. 1. BIG-registratie als gz-psycholoog, psychotherapeut, klinisch psycholoog of psychiater, dan wel in opleiding zijnde daartoe;
   2. gewoon lidmaatschap van een specialistische psychotherapievereniging (zoals de VGCt), dan wel in opleiding zijnde daartoe;
   3. orthopedagoog-generalist BIG of Kinder- en jeugdpsycholoog NIP/SKJ, dan wel in opleiding zijnde daartoe;
   4. gewoon lidmaatschap van een Vlaamse psychotherapievereniging waarvan het gewoon lidmaatschap automatisch recht geeft op het gewoon lidmaatschap van een specialistische psychotherapievereniging, dan wel in opleiding zijnde daarvoor;
   5. registratie als vaktherapeut in het Register Vaktherapeutische beroepen.

Per cursusgroep mag een beperkt aantal overige hbo’ers en masterpsychologen (niet in opleiding tot gz-psycholoog of psychotherapeut) deelnemen. Voorwaarden daarvoor zijn dat:

1. 1. zij in hun werksituatie samenwerken met BIG-geregistreerde schematherapeuten die als senior of supervisor zijn ingeschreven in het Register schematherapeut
   2. supervisie en intervisie georganiseerd zijn;
   3. zij voldoende kennis hebben over het gedragstherapeutisch proces bijvoorbeeld door het met goed gevolg afronden van een basiscursus Cognitieve gedragstherapie;
   4. de klinische vaardigheden in het werken met persoonlijkheidsstoornissen en ernstige As I stoornissen zijn op voldoende niveau;
   5. hbo-ers een HBO MSc titel met een artikel 14 Wet BIG registratie op het gebied van de geestelijke gezondheid hebben.

In de cursus wordt ervan uitgegaan dat deelnemers het niveau hebben van een aspirant gedragstherapeut VGCt. Cursisten die een BIG-registratie op academisch niveau hebben en/of Cognitief gedragstherapeut VGCt i.o. zijn hoeven niks extra’s te doen voordat ze kunnen starten met de cursus. De overige cursisten dienen in overleg te gaan met de hoofddocent om te beoordelen wat zij nog van te voren moeten doen/lezen om de CGt kennis te vergroten. Zij dienen de theorie te kennen over onder meer: het gedragstherapeutisch proces, klassieke en operante conditionering, FA, BA, holistische theorie. Zij krijgen een opdracht om van te voren gedragstherapeutische literatuur te lezen en doen een kennistoets hierover voorafgaand aan de cursus. (De hoofddocent wijst literatuur aan uit: Inleiding in de gedragstherapie, Hermans, Raes Orlemans, 2017, BSL.)

Wetenschappelijk onderzoek

Schematherapie is effectief gebleken bij de behandeling van onder anderen de borderline persoonlijkheidsstoornis en cluster C-persoonlijkheidsstoornissen. Inmiddels is ook onderzoek verricht in TBS-klinieken naar het effect van schematherapie bij forensische patiënten met cluster B-persoonlijkheidsproblematiek: de antisociale, narcistische en borderline persoonlijkheidsstoornis. Ook patiënten die hoog scoren op de PCL-R (Psychopathie Checklist revised) maken deel uit van dit onderzoek. De resultaten van het onderzoek zijn positief: schematherapie blijkt mogelijkheden te bieden voor deze populatie patiënten en ook voor psychopaten (Bernstein e.a., 2021). Ook de verslavingszorg heeft veel te maken met patiënten met dubbele- of triple diagnose problematiek; er is vaak sprake van persoonlijkheidsproblematiek in combinatie met verslaving en in toenemende mate ook met patiënten met een juridisch kader. In de verslavingszorg is inmiddels ook onderzoek gedaan, onder meer naar schemamodi bij verslaafden (Boog e.a., 2018).

Inhoud

De cursus richt zich op de schematheorie en schematherapie en in het bijzonder op toepassingen bij persoonlijkheidsstoornissen, agressie en verslaving. Daarbij loopt het gedragstherapeutisch proces als rode draad door de cursus.  De nadruk van deze cursus ligt op het werken met schemamodi, limited reparenting en de experiëntiële technieken, omdat deze het meest effectief blijken te zijn bij de doelgroep. Er wordt uitgelegd hoe de werkwijze van ‘het werken met schemamodi’ zich verhoudt tot het gedragstherapeutisch proces. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan cognitieve- en gedragstechnieken bij persoonlijkheidsstoornissen op het niveau van vervolgcursus VGCt. Het gebruik van een juridisch kader als externe motivator wordt belicht. Tot slot komt de rol van schema’s van de therapeut en hoe die te hanteren in de therapeutische relatie aan de orde.

Werkvormen in de cursus zijn theoretische presentaties, live-demonstraties, rollenspelen, schriftelijke opdrachten, etc. Er wordt veel praktisch geoefend in kleine subgroepen met verschillende technieken.

Er zijn in principe altijd twee docenten aanwezig in de cursus, waardoor de cursisten veel gerichte feedback ontvangen tijdens het oefenen en een techniek goed kunnen intrainen. 

Onderwerpen

De volgende onderwerpen komen aan bod

• de schematheorie, schematherapie en forensische aanpassingen en ontwikkelingen
• effectiviteitsonderzoek naar schematherapie, in het bijzonder bij forensische en verslaafde patiënten
• leertheoretische modellen, herhaling en verdieping
• het gedragstherapeutisch proces versus het werken met schemamodi
• Assessment van schema’s en modi via verschillende methoden (vragenlijsten, observatielijsten, modusdialogen, dossier)
• Schemagerichte casusconceptualisatie
• Prototypische modimodellen van iedere specifieke cluster B-persoonlijkheidsstoornis (ASP, BPS, NPS, PPS)
• Prototypische modimodellen van Cluster C-persoonlijkheidsstoornissen (Obscomp, vermijdend, afhankelijk)
• Het maken van een geïndividualiseerd modimodel
• Het maken van een geïndividualiseerde casusconceptualisatie
• Dynamieken persoonlijkheidsstoornissen en agressie en verslaving
• Het maken van een modimodel waarbij ook As I problematiek (bijv verslaving, ADHD) speelt
• Psycho-educatie
• Indicatiestelling voor schematherapie
• ST-visie op motivatie, weerstand
• De procedure van het werken met schemamodi, d.w.z. omgaan met therapieverstorend gedrag
• Het maken van een geïndividualiseerd behandelplan
• Het opstellen van behandeldoelen, CGt manier en ST-manier
• FA’s, BA’s en cognitieve gedragsanalyses
• Experiëntiële technieken
• Cognitieve technieken
• Gedragstechnieken
• Terugvalpreventie
• Technieken in de therapeutische relatie
• De therapeutische relatie: opbouwen, onderhouden, limited reparenting
• Schema’s en modi van de therapeut herkennen
• Hanteren van schema’s en modi van de therapeut en omzetten in interventies op modus patiënt
• Soorten bekrachtigers en werken met externe bekrachtigers in de forensische setting
• Evidence based behandeltechnieken bij verslaving
• Specifieke limited reparenting bij verschillende basisbehoeften
• Evalueren van een interventie, evalueren van de sterkte en frequentie van de modi
• Beëindigen schematherapie
• Vervolg na cursus: supervisie, intervisie en verdere opleiding tot schematherapeut

Accreditatie

Deze cursus is eerder geaccrediteerd door de VSt (als basis- en vervolgcursus, 50 punten), VGCt (als vervolgcursus, 50 punten, 150 werkuren), FGzPt (48 punten), NVvP (40 punten), Kwaliteitsregister Vaktherapie (75 punten) en NIP K&J, NVO orthopedagoog (52 punten).

Overzicht geplande cursussen en inschrijving

Cursus 31, januari tot mei 2026, Utrecht (op donderdag en vrijdag)

Cursus 32, juni tot december 2026, Beuningen (op donderdag en vrijdag)

Contactpersonen

Sophie Mulder – inschrijvingen@akkerdistel.nl  –  voor vragen over organisatie en aanmelding

Truus Kersten – info@akkerdistel.nl  – 06-21463507 – voor vragen over de inhoud